మన భారత కరెన్సీ ఎప్పుడు మొదలైంది.. ఏంటా చరిత్ర

భారతదేశంలో కరెన్సీ చరిత్ర చాలా పురాతనమైనది.. సుసంపన్నమైనది. నాణేల నుంచి ఆధునిక నోట్ల వరకు, భారతీయ కరెన్సీ దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థ, సంస్కృతి, సామాజిక పరిణామాలకు ఒక ప్రతిబింబం. కాలక్రమేణా రూపాయి అనేక మార్పులకు లోనైంది, అయితే దాని పూర్వ చరిత్ర ఎంతో ఆసక్తికరంగా ఉంటుంది.

-పాత భారతీయ కరెన్సీ నోట్లు

భారతదేశంలో కరెన్సీ నోట్ల ముద్రణ 1861లో ప్రారంభమైంది. అప్పటి బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం మొట్టమొదటగా ₹10 నోటును విడుదల చేసింది. ఆ తర్వాత, వివిధ డినామినేషన్ల నోట్లు చలామణిలోకి వచ్చాయి. 1872లో ₹5 నోటు, 1899లో ₹10,000 నోటు, 1900లో ₹100 నోటు,

1905లో ₹50 నోటు, 1909లో ₹1000 నోటు విడుదల చేశారు.

1938లో భారతీయ రిజర్వ్ బ్యాంక్ (RBI) ఏర్పడిన తర్వాత నోట్ల ముద్రణ అధికారికంగా RBI చేతుల్లోకి వెళ్ళింది. స్వాతంత్ర్యం అనంతరం కరెన్సీ రూపాన్ని పునఃసృష్టిస్తూ, 1996లో మహాత్మా గాంధీ సిరీస్ నోట్లు విడుదలయ్యాయి. ఈ సిరీస్‌లో అనేక ముఖచిత్రాలు, ఆధునిక భద్రతా లక్షణాలు చేర్చబడ్డాయి. మహాత్మా గాంధీ శత జయంతి సందర్భంగా 1969లో ఆయన చిత్రపటాన్ని మొదటిసారిగా కరెన్సీ నోట్లపై ముద్రించారు. ఆధునిక కాలంలో 2017లో ₹200 నోటును విడుదల చేశారు. అలాగే ₹10 నోటు కూడా మహాత్మా గాంధీ సిరీస్‌లో భాగంగా ప్రాచుర్యం పొందింది.

-పాత నాణేలు

భారతదేశ నాణేల చరిత్ర చాలా సుదీర్ఘమైనది.. సుసంపన్నమైనది. ప్రపంచంలోనే మొదటిసారిగా నాణేలను విడుదల చేసిన దేశాలలో భారతదేశం ఒకటి. ఈ నాణేలు దేశ ఆర్థిక అభివృద్ధిలో, అలాగే వివిధ రాజవంశాల, పాలకుల సంస్కృతి, విశ్వాసాలను ప్రతిబింబించడంలో కీలక పాత్ర పోషించాయి.

ప్రాచీన కాలం (క్రీ.పూ 6వ శతాబ్దం నుండి):

భారతదేశంలో నాణేల చరిత్ర క్రీ.పూ 6వ శతాబ్దం నుండి ప్రారంభమైంది. ఈ కాలంలో 'కర్షపానాలు' లేదా 'పనా' అని పిలువబడే రాగి , వెండి నాణేలు ఎక్కువగా ఉపయోగించబడ్డాయి. వీటిని ఒక లోహపు కడ్డీపై గుర్తులతో ముద్రించేవారు, అందుకే వీటిని 'పంచ్ మార్క్ నాణేలు' అని పిలుస్తారు. మగధ సామ్రాజ్యం వంటి అనేక జనపదాలు , సామ్రాజ్యాలు తమ సొంత నాణేలను విడుదల చేశాయి.

రాజవంశ నాణేలు: క్రీ.పూ 2వ శతాబ్దం నుండి క్రీ.శ 2వ శతాబ్దం వరకు అనేక రాజవంశాలు (ఉదాహరణకు, కుషాణులు, ఇక్ష్వాకులు, శాతవాహనులు) తమదైన శైలిలో నాణేలను ప్రవేశపెట్టాయి. ఈ నాణేలపై పాలకుల చిత్రాలు, మతపరమైన చిహ్నాలు, భాషలు (గ్రీకు, బ్రాహ్మీ, ఖరోష్టి) ఉండేవి. పశ్చిమ క్షత్రప నాణేలు తేదీలను కలిగి ఉన్న తొలి నాణేలుగా పరిగణించబడతాయి.

మధ్యయుగ కాలం:

క్రీ.శ 1206లో ఢిల్లీ సుల్తానేట్ స్థాపనతో ఉత్తర భారతదేశంలో ముస్లిం పాలన ప్రారంభమైంది. సుల్తాన్‌లు తమదైన నాణేలను ప్రవేశపెట్టారు, ఇవి వారి సంస్కృతి, పరిపాలనా విధానాలను తెలియజేశాయి. మొఘల్ సామ్రాజ్యం (16వ - 19వ శతాబ్దాలు) భారతదేశంలో నాణేల వ్యవస్థలో పెద్ద మార్పులు తెచ్చింది. అక్బర్ కాలంలో 'దామ్' అనే నాణేలు చలామణిలో ఉండేవి, వీటి విలువ ప్రస్తుతం ఒక పైసాకు సమానం. మొఘల్ నాణేలు వాటి నాణ్యత మరియు డిజైన్లకు ప్రసిద్ధి చెందాయి.

బ్రిటిష్ కాలం:

ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ భారతదేశంలోకి ప్రవేశించిన తర్వాత, వారు తమ సొంత నాణేలను ముద్రించడం ప్రారంభించారు, ఇవి భారతీయ , బ్రిటీష్ డిజైన్‌ల సమ్మేళనం. బ్రిటీష్ రాజ్ (బ్రిటిష్ పాలన) కాలంలో, భారతదేశం అంతటా ఒకే విధమైన కరెన్సీ వ్యవస్థను ప్రవేశపెట్టారు. ఈ నాణేలు బ్రిటీష్ రాజుల లేదా రాణుల చిత్రాలతో ఉండేవి. 1947లో స్వాతంత్ర్యం వచ్చే వరకు ఇవి చలామణిలో ఉన్నాయి.

- స్వాతంత్ర్యానంతరం రిపబ్లిక్ ఇండియా నాణేలు:

అణా సిరీస్ (1950-1957): 1947లో భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన తర్వాత, 1950లో రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియా మొదటి రూపాయి నాణేలను ముద్రించింది. వీటిలో ₹1/2, ₹1/4, 2 అణా, 1 అణా, 1/2 అణా, 1 పైసా నాణేలు ఉన్నాయి. వీటిని "అణా సిరీస్" లేదా "ప్రీ-డెసిమల్ కాయిన్స్" అని పిలుస్తారు. ఒక రూపాయిని 16 అణాలుగా, లేదా 64 అణాలుగా విభజించారు, ఒక్కో అణా 4 పైసలకు సమానం. 1955 సెప్టెంబరులో భారత నాణేల చట్టం సవరించబడింది, దేశంలో నాణేల తయారీకి మెట్రిక్ విధానాన్ని అనుసరించడానికి వీలు కల్పించింది. ఈ చట్టం 1957 ఏప్రిల్ 1 నుండి అమల్లోకి వచ్చింది. దీనితో అణా మరియు పైస్ డినామినేషన్లు తొలగించబడ్డాయి. రూపాయి విలువ మరియు నామకరణంలో ఎటువంటి మార్పు లేదు, కానీ దాని ఉప విభాగాలు దశాంశ పద్ధతిలోకి మారాయి. అంటే, ఒక రూపాయి 100 పైసలుగా మారింది. 1957లో 1, 2, 5, 10, 25, 50 పైసల నాణేలు చలామణిలోకి వచ్చాయి. వీటిని అల్యూమినియం, కాంస్యం, నికెల్ లోహాలతో తయారు చేశారు. 1964లో జవహర్ లాల్ నెహ్రూ జయంతి సందర్భంగా మొదటి స్మారక నాణాన్ని ప్రభుత్వం విడుదల చేసింది.1968లో 20 పైసలు, 1969లో ఒక రూపాయి నాణేలు అందుబాటులోకి వచ్చాయి. 1970లలో 1, 2, 3 పైసల నాణేలు క్రమంగా తొలగించబడ్డాయి.

ప్రస్తుతం, ఒక రూపాయి, రెండు రూపాయలు, ఐదు రూపాయలు, పది రూపాయలు మరియు ఇరవై రూపాయల డినామినేషన్లలో నాణేలు చలామణిలో ఉన్నాయి. ఇవి కోల్‌కతా, ముంబై, హైదరాబాద్ మరియు నోయిడాలోని నాలుగు మింట్‌ల ద్వారా ఉత్పత్తి చేయబడతాయి. భారతీయ నాణేల చరిత్రలో అనేక మార్పులు, సంస్కరణలు జరిగాయి. ఈ నాణేలు భారత ఆర్థిక వ్యవస్థ ఎదుగుదలను మరియు దేశ సంస్కృతి, చరిత్రను ప్రతిబింబిస్తాయి.

-ఆసక్తికర విషయాలు, జాగ్రత్తలు

పాత నాణేలు, నోట్లు సేకరించడం కొంతమందికి ఒక అభిరుచి. కొందరు వాటిని స్మృతుల కోసం దాచుకుంటారు. మరికొందరు వాటిని అరుదైన వస్తువులుగా చూసి విలువైన సేకరణలో భాగంగా ఉంచుకుంటారు. కొన్ని అరుదైన నాణేలు, నోట్లు మార్కెట్‌లో వేలాది నుంచి లక్షల రూపాయల వరకు విలువను పొందుతాయి. అయితే పాత కరెన్సీని కొనుగోలు చేసేటప్పుడు లేదా విక్రయించేటప్పుడు మోసాల పట్ల అప్రమత్తంగా ఉండటం చాలా ముఖ్యం. రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా (RBI) పాత నాణేలు, నోట్ల క్రయవిక్రయాలపై ఎటువంటి లావాదేవీలను నిర్వహించదని, లేదా కమీషన్లు వసూలు చేయదని స్పష్టం చేసింది. RBI పేరు లేదా లోగోను ఉపయోగించి మోసాలు చేసే వారి పట్ల జాగ్రత్తగా ఉండాలని ప్రజలను హెచ్చరించింది.

మీ వద్ద పాత నాణేలు లేదా నోట్లు ఉన్నట్లయితే వాటి అసలైన విలువను తెలుసుకోవడానికి నాణేల సేకరణ నిపుణులు, ప్రామాణిక వెబ్‌సైట్లు, లేదా ఆన్‌లైన్ మార్కెట్లలో పరిశోధన చేయాలి. వాటిని విక్రయించేటప్పుడు ప్రత్యక్ష వాణిజ్య ఎగ్జిబిషన్లు లేదా గుర్తింపు పొందిన ఆన్‌లైన్ ప్లాట్‌ఫామ్స్ ను ఉపయోగించడం ద్వారా భద్రతను నిర్ధారించుకోవాలి.

పాత కరెన్సీ నోట్లు, నాణేలు అనేవి కేవలం పాతదనపు జ్ఞాపకాలు కాదు, అవి మన చరిత్రను, ఆర్థిక వ్యవస్థను ప్రతిబింబించే అద్దాలు. వాటిని మనస్పూర్తిగా పరిరక్షించుకోవడం, సరైన అవగాహనతో వాటిని వినియోగించుకోవడం మన బాధ్యత.