పాకిస్తాన్ ను అణురాజ్యంగా మార్చిన ఇందిర తప్పుడు నిర్ణయం

పాకిస్థాన్‌ అణుశక్తిగా ఎదగడం వెనుక 'కహుతా దాడి' ఆమోదించకపోవడం ఒక చారిత్రక తప్పిదమా? మాజీ CIA అధికారి రిచర్డ్ బార్లో వ్యాఖ్యల నేపథ్యంలో భారత్ ఉపఖండ భద్రతా చరిత్రను మార్చిన ఆ కీలక నిర్ణయంపై మళ్లీ చర్చ మొదలైంది.

*'రా' - 'మోసాద్' యొక్క రహస్య ప్రణాళిక

1971 బంగ్లాదేశ్ యుద్ధంలో ఓటమి పాలైన తరువాత, పాకిస్థాన్ తన భద్రత కోసం అణ్వాయుధాలపై దృష్టి సారించింది. భారత్ 1974లో “స్మైలింగ్ బుద్ధా” పేరిట తొలి అణుపరీక్ష చేయడంతో పాక్‌లో అణుబాంబు ఆవశ్యకత మరింత బలపడింది. 1980ల ప్రారంభంలో భారతదేశ రా (RAW) , ఇజ్రాయెల్ ఇంటెలిజెన్స్ సంస్థ మోసాద్ సంయుక్త దాడికి ప్రణాళికలు సిద్ధం చేశాయి. పాకిస్థాన్‌లోని కహుతా అణు కేంద్రంపై 'ప్రెసిషన్ ఎయిర్ స్ట్రైక్' నిర్వహించి, దాని అణు సామర్థ్యాన్ని దశాబ్దాల వెనక్కి నెట్టడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. ఈ దాడి విజయవంతమైతే, దక్షిణ ఆసియా భద్రతా స్వరూపం పూర్తిగా మారిపోయేది.

* ఇందిరా గాంధీ వెనుకడుగు: ఎందుకు?

అణు దాడి ప్రణాళిక అంతిమంగా అమలు కాలేదు. నాటి భారత ప్రధాని ఇందిరా గాంధీ ఈ ఆపరేషన్‌ను ఆమోదించలేదు. ఆమె ఈ నిర్ణయాన్ని తీసుకోవడానికి ప్రధాన కారణాలున్నాయి. కహుతాపై దాడి జరిగితే, పాకిస్థాన్ ముంబైలోని భాభా అణు పరిశోధనా కేంద్రం (BARC) వంటి భారతీయ అణు కేంద్రాలపై ప్రతీకార దాడులు చేయవచ్చనే భయం ఉండేది. ఆ సమయంలో సోవియట్ యూనియన్‌కు వ్యతిరేకంగా ఆఫ్ఘనిస్తాన్‌లో CIA నిర్వహించిన ఆపరేషన్లకు పాకిస్థాన్ కీలక భాగస్వామిగా ఉంది. అందువల్ల అమెరికా అధ్యక్షుడు రోనాల్డ్ రీగన్ నేతృత్వంలోని ప్రభుత్వం పాక్‌పై ఏ సైనిక చర్యనూ అంగీకరించేది కాదు. అమెరికా మద్దతు లేకుండా దాడికి దిగితే, అది భారత్-అమెరికా సంబంధాలను దెబ్బతీసే ప్రమాదం ఉండేది. ఇందిరా గాంధీ ఆ నిర్ణయాన్ని 'వ్యూహాత్మక ప్రమాదం'గా భావించారు.

* పాక్‌కు లభించిన రక్షణ కవచం

ఇందిరా గాంధీ వెనుకడుగు వేయడం.. ఆఫ్ఘనిస్తాన్ యుద్ధం కారణంగా అమెరికా పాకిస్థాన్ పట్ల నిర్లక్ష్య ధోరణి ప్రదర్శించడం, పాకిస్థాన్ అణు కార్యక్రమానికి ఒక రక్షణ కవచంగా మారాయి.

ఏక్యూ ఖాన్ నెట్‌వర్క్

ఈ సమయాన్ని పాకిస్థాన్ ఉపయోగించుకుని, ఏక్యూ ఖాన్ నేతృత్వంలో చైనా, ఉత్తర కొరియా, ఇరాన్‌లకు కూడా అణు టెక్నాలజీని విక్రయించేంత స్థాయికి చేరుకుంది. 1998 పోఖ్రాన్ పరీక్షలతో భారత్ అణుపరీక్షలు చేసిన కేవలం రెండు వారాల్లోనే పాకిస్థాన్ తన తొలి అణుపరీక్ష నిర్వహించడం, ఆ సమయంలోనే దాని అణుశక్తి ఏ స్థాయిలో ఉందో స్పష్టం చేసింది.

* చరిత్రాత్మక పొరపాటు

రిచర్డ్ బార్లో వంటి మాజీ అధికారుల దృష్టిలో, ఇందిరా గాంధీ నిర్ణయం “రాజకీయంగా సమర్థమైనా, వ్యూహాత్మకంగా విఫలమైనది.” కహుతాపై దాడి జరిగి ఉంటే పాక్‌ అణు సామర్థ్యం ఆలస్యమయ్యేది. ఫలితంగా భవిష్యత్తులో భారత్‌ ఎదుర్కొన్న కార్గిల్ యుద్ధం, ఉగ్రవాదం ,అణు ముప్పులు వంటి సవాళ్లు తగ్గేవి. ఆ నిర్ణయం ఫలితంగానే పాకిస్థాన్ దక్షిణాసియాలో ఒక అణు సమతుల్య శక్తిగా ఎదిగింది, ఇది భారతదేశ భద్రతా సమీకరణాలను శాశ్వతంగా మార్చేసింది.

“ఒక నిర్ణయం — ఒక శకం.” ఇందిరా గాంధీ ఆమోదించని ఆ కోవర్ట్ ఆపరేషన్, భారత ఉపఖండ భద్రతా చరిత్రలో ఒక కీలక మలుపుగా నిలిచింది.