మూడు దశాబ్దాల్లో 80 వేల ప్రాణాలు బలికొన్న ప్రకృతి.. దానికి కారణం ఇవేనట..

భూకంపాలు, తుపాన్లు, వరదలు లాంటి ప్రకృతి విపత్తులు కేవలం విపత్తులకు మాత్రమే పరిమితం కావడం లేదు.. అవి మన జీవన విధానాన్ని, ఆర్థిక వ్యవస్థను, భవిష్యత్ పథాన్ని మార్చేస్తున్నాయి. తాజా ‘జర్మన్ వాచ్’ (Germanwatch) క్రైమేట్ రిస్క్ ఇండెక్స్ (CRI) నివేదిక ప్రకారం.. 30 ఏళ్లలో భారత్‌లో 80 వేల మంది ప్రకృతి విపత్తుల కారణంగా ప్రాణాలు కోల్పోయారు. 1995 నుంచి ఇప్పటి వరకు దేశవ్యాప్తంగా 430 ప్రధాన విపత్తులు సంభవించగా.. అవి 130 కోట్ల మంది జీవితాలను ఏదో ఒక రూపంలో ప్రభావితం చేశాయని నిరూపితమైంది.

9వ స్థానంలో మనం..

ఈ గణాంకాలు కేవలం సంఖ్యలు కాదు.. అవి ఒక భయంకరమైన వాస్తవానికి అద్దం పడుతున్నాయి. తుపాన్లు, వరదలు, వడగాడ్పులు, భూకంపాలు, కొండ చరియలు విరిగిపడడం ఇవన్నీ కలిపి దేశానికి దాదాపు రూ. లక్షా 50 వేల కోట్ల ఆర్థిక నష్టం కలిగించాయని నివేదిక పేర్కొంది. ప్రపంచ వ్యాప్తంగా అత్యధికంగా ప్రభావితమైన దేశాల జాబితాలో భారత్ 9వ స్థానంలో ఉంది. ఇది కేవలం ప్రకృతి కోపం కాదు, మన ప్రణాళికల వైఫల్యానికి ప్రతిబింబం.

భారీగా బలైపోయింది చిన్న దేశమే..

కోమెనికా (Comenica) అనే చిన్న దేశం ఈ జాబితాలో మొదటి స్థానంలో ఉండడం బాధించాల్సిన విషయమే. వాతావరణ మార్పులు, తుపాన్ల తీవ్రత, సముద్ర మట్టం పెరుగుదల వల్ల ఆ దేశం దాదాపు ప్రతి సంవత్సరం ప్రాణనష్టం, ఆర్థిక నష్టాన్ని ఎదుర్కొంటోంది. కానీ భారత్‌ లాంటి భారీ జనాభా, విభిన్న భౌగోళిక పరిస్థితులున్న దేశంలో ఈ ప్రభావం మరింత భయంకరంగా కనిపిస్తోంది.

మూడు దశాబ్ధాలుగా భారీ విపత్తులు..

మూడు దశాబ్దాల్లో ప్రతి సంవత్సరం కనీసం 10 ప్రధాన ప్రకృతి విపత్తులు నమోదయ్యాయి. వీటిలో ముఖ్యంగా తుపాన్లే ఎక్కువ ప్రాణనష్టం కలిగించాయి. హుద్‌హుద్ (2014), ఫయిన్ (2019), తౌక్తే (2021) వంటి తుపాన్లు ఒక్కొక్కటి వందలాది కుటుంబాలను నాశనం చేశాయి. మరోవైపు, గత ఐదేళ్లలో వడగాడ్పుల ప్రభావం మరింత పెరిగింది. మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, తెలంగాణ, మహారాష్ట్ర రాష్ట్రాల్లో ఒక్క 2022లోనే వడగాడ్పుల కారణంగా సుమారు 250 మంది మరణించారు.

నిపుణులు చెబుతున్నదేమిటంటే.. ఈ విపత్తుల వెనుక ఉన్న అసలు కారణం వాతావరణ మార్పు మాత్రమే కాదు.. అది మన అభివృద్ధి పద్ధతి. అనియంత్రిత పట్టణీకరణ, అరణ్య నాశనం, తీరప్రాంతాల్లో అధిక నిర్మాణాలు, నీటి నిల్వలపై ఆక్రమణలు ఇవన్నీ కలిపి ప్రకృతి సమతుల్యతను దెబ్బతీస్తున్నాయి. వర్షాలు భారీగా పడడం, మాన్సూన్‌ కాలం మారడం, తుపాన్ల తీవ్రత పెరగడం ఇవన్నీ ఒకే సంకేతం ఇస్తున్నాయి.

మరింత నష్టాన్ని తగ్గించేలా పని చేయాలి..

ఈ గణాంకాల్లో మరో సందేశం కూడా దాగి ఉంది. గడిచిన దశాబ్దంలో విపత్తు నిర్వహణలో భారత్‌ గణనీయమైన పురోగతి సాధించింది. భారత విపత్తు నిర్వహణ బృందాలు (NDRF) ప్రపంచ స్థాయిలో అత్యంత వేగవంతమైన రక్షణ బలగాలుగా గుర్తింపు దక్కించుకున్నాయి. తుపాన్లను ముందుగానే అంచనా వేసి ప్రజలను సురక్షిత ప్రాంతాలకు తరలించడం, వర్షాల సమాచారం తక్షణమే పంపించడం వంటి చర్యలతో వేలాది ప్రాణాలు కాపాడాయి. మనం ఈ నష్టాన్ని మరింత తగ్గించగలమా? వాతావరణ మార్పుల ప్రభావాన్ని పూర్తిగా ఆపడం సాధ్యం కాకపోయినా, వాటిని నియంత్రించడమే ఇప్పుడు ప్రధాన సవాలు. పునరుత్పాదక ఇంధన వినియోగం పెంచడం, అరణ్య సంరక్షణ, తీరప్రాంత నియంత్రణ చట్టాలను కఠినంగా అమలు చేయడం ఇవే భవిష్యత్తులో మన రక్షణ కవచాలు.

భారత్ ఇప్పుడు ప్రపంచ వాతావరణ చర్చల్లో కీలక స్థానంలో ఉంది. COP సదస్సుల్లో భారత ప్రతినిధులు చెబుతున్న ఒక మాట స్పష్టంగా గుర్తుంచుకోవాలి ‘ప్రకృతి మన తల్లి అయితే, అభివృద్ధి ఆమెతో సమతుల్యంగా ఉండాలి’ ఈ సంఖ్యలు, నివేదికలు మనకు హెచ్చరిక మాత్రమే కాదు, మన భవిష్యత్తును రక్షించడానికి చివరి అవకాశం కావచ్చు.