ఒకే ఫ్రేమ్‌లో భారత్-పాక్ ప్రధానులు.. సంకేతమా, సాధారణమా?

చైనాలో జరిగిన షాంఘై సహకార సంస్థ (SCO) సదస్సులో భారత ప్రధాని నరేంద్ర మోదీ, పాకిస్తాన్ ప్రధాని షహబాజ్ షరీఫ్‌లు ఒకే వేదికపై.. ఒకే ఫ్రేమ్‌లో కనిపించడం అనేది ఒక ఆసక్తికరమైన అంశం. ఇది కేవలం ఒక ప్రోటోకాల్ ప్రకారం జరిగిన సాధారణ ఘటనగా చూడాలా లేక భవిష్యత్తులో దౌత్య సంబంధాలకు సంకేతమా అనే చర్చ నడుస్తోంది.

భారత్-పాకిస్థాన్ సంబంధాలు గత కొన్నేళ్లుగా చాలా సంక్లిష్టంగా మారాయి. సరిహద్దు ఉగ్రవాదం, కాశ్మీర్ సమస్య, నిలిచిపోయిన దౌత్య చర్చలు.. ఇవన్నీ కలిసి ఇరు దేశాల మధ్య అంతరాన్ని పెంచాయి. అలాంటి పరిస్థితుల్లో చైనాలో జరిగిన షాంఘై సహకార సంస్థ (SCO) సదస్సులో భారత ప్రధాని నరేంద్ర మోదీ, పాక్ ప్రధాని షహబాజ్ షరీఫ్‌లు ఒకే వేదికపై.. ఒకే ఫోటోలో కనిపించడం రాజకీయ వర్గాల్లో చర్చకు దారితీసింది. ఇది కేవలం ఒక "సాధారణ" ప్రోటోకాల్‌లోని భాగమా లేక భవిష్యత్తులో ఏదైనా "సంకేతమా" అనే ప్రశ్నలు తలెత్తుతున్నాయి.

- ఒక సాధారణ ప్రోటోకాల్ ఘటనగా...

SCO లాంటి అంతర్జాతీయ వేదికలపై అన్ని సభ్య దేశాల నాయకులు ఒకే వేదికపై ఉండటం, ఒక గ్రూప్ ఫోటోలో పాలుపంచుకోవడం అనేది తప్పనిసరి. ఇది ఆ సమావేశం యొక్క ప్రోటోకాల్లో ఒక భాగం. ఇందులో ఎటువంటి ప్రత్యేక అర్థం వెతుక్కోవాల్సిన అవసరం లేదు. మోదీ, షహబాజ్ ఒకే ఫ్రేమ్‌లో కనిపించినప్పటికీ, వారి మధ్య ద్వైపాక్షిక సంభాషణలు జరిగినట్లు అధికారికంగా ఎలాంటి ప్రకటనలు రాలేదు. అందువల్ల ఇది కేవలం అంతర్జాతీయ వేదికపై సభ్యులుగా వారు అనుసరించాల్సిన నియమాలను పాటించడం మాత్రమే అని భావించవచ్చు.

ప్రస్తుత రాజకీయ వాతావరణంలో భారత్ ఉగ్రవాదం విషయంలో పాకిస్థాన్‌పై తన కఠిన వైఖరిని కొనసాగిస్తోంది. పాకిస్థాన్ కూడా భారత్‌తో సంబంధాలను మెరుగుపరుచుకోవడానికి స్పష్టమైన, సానుకూల సంకేతాలు పంపినట్టు కనిపించడం లేదు. ఈ నేపథ్యంలో ఈ “ఒకే ఫ్రేమ్”ని దౌత్య సంబంధాల పునరుద్ధరణకు మొదటి అడుగుగా చూడటం కాస్త అతిశయోక్తిగా ఉంటుంది.

- ఒక సంకేతంగా పరిగణించాలా?

చరిత్రను పరిశీలిస్తే.. భారత్-పాక్ సంబంధాలు ఎప్పుడూ అనుకోని మలుపులు తిరిగాయి. కొన్నిసార్లు ఒక చిన్న చిరునవ్వు, వేదికపై ఎదురైనప్పుడు జరిపిన సంక్షిప్త సంభాషణలు కూడా పెద్ద దౌత్య ప్రయత్నాలకు దారి తీశాయి. ఉదాహరణకు గతంలో వాజపేయి-ముషారఫ్, మన్మోహన్ సింగ్-గీలానీ మధ్య జరిగిన ఇలాంటి ఎన్‌కౌంటర్లు కొన్ని సార్లు ద్వైపాక్షిక చర్చలకు పునాది వేశాయి.

అలాగే ఈ గ్రూప్ ఫోటో ఇరు దేశాల మధ్య "ఐస్ బ్రేకింగ్"కు ఒక చిన్న అవకాశం ఇస్తుందని కొందరు విశ్లేషిస్తున్నారు. ఇరు దేశాలు పరస్పరం దూరంగా ఉండాలనుకున్నప్పటికీ, అంతర్జాతీయ వేదికలు వారిని ఒకే చోటికి తీసుకువస్తాయి. ఈ సహచర్య అనేది భవిష్యత్తులో సంభాషణలకు దారులు తెరవడానికి ఒక చిన్న కిటికీని తెరిచి ఉంచవచ్చని వాదిస్తున్నారు. కనీసం ఒకే వేదికపై నిలబడటం అనేది ఒకరకమైన సాంకేతిక గుర్తింపుగా పరిగణించవచ్చు.

మొత్తానికి చైనాలో మోదీ-షహబాజ్ ఒకే ఫ్రేమ్‌లో కనిపించడం అనేది ప్రస్తుతానికి ప్రోటోకాల్ పరిధిలోనే జరిగిన ఒక సాధారణ ఘటనగా కనిపిస్తోంది. ఇది తక్షణమే ద్వైపాక్షిక సంబంధాల్లో మార్పు తీసుకురాదని చెప్పవచ్చు. అయితే భవిష్యత్తులో ఈ చిన్న సంఘటన ఏదైనా పెద్ద సంభాషణకు దారి తీస్తుందా? లేదా ఇది కేవలం ఒక ఫోటోగానే మిగిలిపోతుందా? అనేది కాలమే నిర్ణయిస్తుంది. ఏదేమైనా, ఇరు దేశాల మధ్య సంబంధాలు మెరుగుపడటానికి చాలా పెద్ద దౌత్య ప్రయత్నాలు అవసరం. ఒకే ఫ్రేమ్ అనేది దానిలో ఒక చిన్న, అణువు లాంటి భాగం మాత్రమే.