చైనాతో డీల్.. నేపాల్ అభ్యంతరం.. హక్కే లేదన్న భారత్

సరిహద్దు వివాదం కారణంగా భారత్-చైనా దేశాలు తిరిగి వాణిజ్యాన్ని ప్రారంభించడంపై నేపాల్ తన అభ్యంతరాన్ని తెలియజేసింది. ముఖ్యంగా లిపులేఖ్ ప్రాంతంపై ఉన్న వివాదం నేపాల్, భారత్ మధ్య ఉద్రిక్తతలకు దారి తీసింది. దీనికి సంబంధించి ఇరుదేశాల వాదనలు, వివాదానికి సంబంధించిన అంశాలు హాట్ టాపిక్ గా మారాయి..

- నేపాల్ అభ్యంతరం వెనుక ఉన్న కారణాలు

భారత్, చైనా మధ్య లిపులేఖ్ మార్గం ద్వారా వాణిజ్యం పునఃప్రారంభం అవుతుందని ప్రకటించగానే నేపాల్ తీవ్రంగా స్పందించింది. నేపాల్ విదేశాంగ మంత్రిత్వ శాఖ ప్రకారం, మహాకాళి నదికి తూర్పున ఉన్న లింపియాధుర, లిపులేఖ్, కాలాపానీ ప్రాంతాలు తమ భూభాగాలని పేర్కొంది. ఈ ప్రాంతాలు నేపాల్ ప్రభుత్వం 2020లో విడుదల చేసిన కొత్త రాజకీయ మ్యాప్‌లో ఉన్నాయని కూడా నేపాల్ వెల్లడించింది. ఈ వివాదాన్ని దౌత్యపరమైన చర్చల ద్వారా పరిష్కరించుకోవాలని నేపాల్ చైనాకు, భారత్‌కు స్పష్టం చేసింది.

-భారత్ ప్రతిస్పందన

లిపులేఖ్ మార్గం ద్వారా వాణిజ్యం 1954 నుంచే సాగుతోందని భారత్ పేర్కొంది. ఈ ప్రాంతాలపై చారిత్రక ఆధారాలు తమకు అనుకూలంగా ఉన్నాయని, సరిహద్దులను కృత్రిమంగా మార్చడానికి జరిగే ప్రయత్నాలను ఎట్టి పరిస్థితుల్లోనూ అంగీకరించబోమని భారత్ స్పష్టం చేసింది. అయితే, సమస్యల పరిష్కారానికి దౌత్య చర్చలకు భారత్ సిద్ధంగా ఉందని కూడా తెలిపింది.

- వివాదానికి నేపథ్యం

ఈ వివాదానికి ప్రధాన కారణం 2020లో నేపాల్‌ ప్రభుత్వం ఒక కొత్త రాజకీయ మ్యాప్‌ను విడుదల చేయడమే. ఆ మ్యాప్‌లో లిపులేఖ్, కాలాపానీ, లింపియాధుర ప్రాంతాలను నేపాల్ తమ భూభాగాలుగా చూపించింది. నేపాల్ పార్లమెంట్ ఈ మ్యాప్‌ను ఆమోదించగా భారత్ దీనిని తీవ్రంగా వ్యతిరేకించింది. అయితే నేపాల్ మాత్రం తన నిర్ణయాన్ని వెనక్కి తీసుకోలేదు. ఈ కారణంగానే ఇరు దేశాల మధ్య సరిహద్దు సమస్య మరింత సంక్లిష్టంగా మారింది.

- చైనా, భారత్ మధ్య చర్చలు

ఇటీవల చైనా విదేశాంగ మంత్రి వాంగ్ యీ భారత్ పర్యటనకు వచ్చినప్పుడు, భారత ప్రధాని నరేంద్ర మోదీ, విదేశాంగ మంత్రి ఎస్.జైశంకర్‌లతో సమావేశమయ్యారు. ఈ చర్చల్లో లిపులేఖ్, షిప్కి లా, నాథు లా మార్గాల ద్వారా వాణిజ్యాన్ని తిరిగి ప్రారంభించాలని ఇరుదేశాలు అంగీకరించాయి. ఈ నిర్ణయమే నేపాల్‌లో వ్యతిరేకతకు కారణమైంది.

భారత్, చైనా మధ్య వాణిజ్య సంబంధాలు తిరిగి మొదలవుతున్నా, లిపులేఖ్ వివాదం వల్ల భారత్, నేపాల్ మధ్య ఉద్రిక్తతలు పెరుగుతున్నాయి. ఈ సమస్యను పరిష్కరించడానికి దౌత్య చర్చలు మాత్రమే మార్గం. లేకపోతే, ఈ వివాదం దక్షిణాసియాలో కొత్త రాజకీయ సమస్యలకు దారితీసే అవకాశం ఉందని నిపుణులు అభిప్రాయపడుతున్నారు.