యెల్లోస్టోన్.. ఒక అతిపెద్ద భూకంపాల కేంద్రమా?

అమెరికాలోని ప్రముఖ యెల్లోస్టోన్ నేషనల్ పార్క్ కింద గతంలో ఊహించిన దానికంటే పది రెట్లు ఎక్కువగా భూకంపాలు సంభవించినట్లు శాస్త్రవేత్తలు తాజాగా వెల్లడించారు. సరికొత్తగా అభివృద్ధి చేసిన మిషన్ లెర్నింగ్ (AI) సాంకేతికతను ఉపయోగించి, పరిశోధకులు సుమారు 86,000 భూకంపాలను గుర్తించారు. ఈ సంచలన పరిశోధన "సైన్స్ అడ్వాన్సెస్" అనే ప్రఖ్యాత జర్నల్‌లో ప్రచురితమైంది.

మిషన్ లెర్నింగ్‌తో భూకంపాల గుర్తింపులో నూతన అధ్యాయం

సాంప్రదాయ భూకంప గుర్తింపు పద్ధతులతో పోలిస్తే, మిషన్ లెర్నింగ్ ఆధారిత విధానాలు గణనీయంగా మెరుగైన ఫలితాలను ఇస్తున్నాయి. కాన్వల్యూషనల్ న్యూరల్ నెట్‌వర్క్స్ (CNNs), రికరెంట్ న్యూరల్ నెట్‌వర్క్స్ (RNNs), సపోర్ట్ వెక్టర్ మెషీన్లు (SVMs) వంటి అధునాతన మోడల్స్‌ను ఉపయోగించి శాస్త్రవేత్తలు భూకంపాలకు సంబంధించిన తరంగాలను లోతుగా విశ్లేషించగలుగుతున్నారు. ఈ రంగంలో ఈక్యూ ట్రాన్స్ ఫార్మర్ అత్యుత్తమంగా పనిచేయగా, ఆ తర్వాతి స్థానాల్లో ఫేస్ నెట్, జనరలైజ్డ్ ఫేస్ డిటెక్షన్ (GPD) మోడల్స్ ఉన్నాయి. ఈ మోడల్స్, భూకంపం యొక్క మొదటి తరంగం (P-wave) వచ్చిన కేవలం 4 సెకన్లలోపే సంఘటన స్థలం.. తీవ్రతను ఖచ్చితత్వంతో గుర్తించగలవు. ఈ విధానం తక్కువ తప్పుడు హెచ్చరికలతో, ఎక్కువ కచ్చితత్వంతో భూకంపాలను పసిగట్టడానికి సహాయపడుతుంది.

-భూకంపాల స్వార్మ్స్: సమూహాలుగా సంభవించే ప్రకంపనలు

యెల్లోస్టోన్ ప్రాంతంలో సంభవించే భూకంపాల్లో దాదాపు 50 శాతం ‘స్వార్మ్ భూకంపాలు’గా గుర్తించబడ్డాయి. ఇవి చిన్న ప్రాంతంలో, స్వల్ప కాల వ్యవధిలో, అనేక చిన్న చిన్న ఘటనలుగా సంభవిస్తాయి. సాధారణంగా, ఈ సమూహాల చివర్లో పెద్ద భూకంపం సంభవిస్తుంది.ఉదాహరణకు జూలై 2021లో యెల్లోస్టోన్ సరస్సు కింద రెండు వారాల వ్యవధిలో 657 భూకంపాలు సంభవించాయి. ఇవి భూగర్భంలో రెండుగా విడిపోయిన గుంపులుగా కనిపించాయి. ఆ రెండింటి మధ్య భూకంపాలు లేని ప్రాంతాన్ని ‘అసైస్మిక్ గ్యాప్’గా గుర్తించారు, ఇది S-వేవ్ వేగం తక్కువగా ఉండే ప్రాంతానికి సరిపోలింది. ఈ భూకంప సమూహాల వెనుక కారణం క్రిస్టలైజింగ్ మాగ్మా నుంచి వెలువడే ద్రవ పదార్థాలు అని శాస్త్రవేత్తలు భావిస్తున్నారు. ఇవి కాలక్రమేణా పైకి చల్లబడుతూ, అడ్డంకులను తెంపుతూ భూకంపాలకు దారితీస్తున్నాయని వారి పరిశోధనలు సూచిస్తున్నాయి.

మాగ్మా చాంబర్ మ్యాపింగ్‌లో నూతన అధ్యాయం

యెల్లోస్టోన్ అగ్నిపర్వత వ్యవస్థ లోపల రెండు మట్టాల మాగ్మా గదులు ఉన్నట్లు తాజాగా గుర్తించారు. పై భాగంలోని మాగ్మా చాంబర్ 19 మైళ్ళ వెడల్పుతో, 55 మైళ్ళ పొడవుతో ఉండి, భూమికి 3-9 మైళ్ళ లోతులో ఉంది. 2023లో శాస్త్రవేత్తలు 650 జియోఫోన్‌లు , వైబ్రోసైస్ ట్రక్కును ఉపయోగించి దీని ఖచ్చితమైన ఉపరితలాన్ని 12,500 అడుగుల లోతులో గుర్తించారు. ఈ మాగ్మా గదిలో 14 శాతం భాగం ఘన పదార్థాలతో నిండి ఉండగా, మిగిలినది గాజులు , ద్రవాలతో నిండి ఉంది. ఈ గదికి కిందగా మరొక భారీ మాగ్మా నిల్వ 2015లో కనుగొనబడింది. ఇది 12-28 మైళ్ళ లోతులో ఉండి, పై మాగ్మా గదికి నాలుగు రెట్లు పెద్దదిగా ఉంది.

మాగ్మా గుర్తింపు కోసం శాస్త్రవేత్తలు సాంప్రదాయ సైస్మిక్ టోమోగ్రఫీ, మాగ్నటోటెల్యూరిక్స్ (MT) వంటి ఆధునిక పద్ధతులు వాడుతున్నారు. ఈ మాగ్మా నిల్వల పరిమాణం, అమరిక, కదలికలపై పూర్తి అవగాహన ఏర్పడుతున్నప్పటికీ, యెల్లోస్టోన్ అగ్నిపర్వతం పునరుద్ఘాటనకు ఎటువంటి ముప్పు లేదని శాస్త్రవేత్తలు స్పష్టం చేస్తున్నారు. ఇప్పటి వరకు అజ్ఞాతంగా ఉన్న నిర్మాణాలను తాజాగా సాంకేతికత ద్వారా కనిపెడుతున్నామని వారు పేర్కొన్నారు.

యెల్లోస్టోన్ పరిసరాల్లో భూగర్భ మార్పులను అర్థం చేసుకోవడానికి ఆర్టిఫిషియల్ ఇంటెలిజెన్స్ (AI) ఒక కీలక సాధనంగా మారింది. ఈ డేటా మన భూగర్భ వ్యవస్థ ఎంత సంక్లిష్టంగా ఉందో తెలియజేస్తుంది. భవిష్యత్తులో ఈ విధమైన సాంకేతిక పరిజ్ఞానం, భూకంపాల ముందస్తు హెచ్చరికల్లో కీలక పాత్ర పోషించనుంది అనడంలో సందేహం లేదు.