చైనా జల దురాక్రమణ: బ్రహ్మపుత్రపై భారత్‌కు పెను ప్రమాదం

ఆర్థిక, సాంకేతిక రంగాల్లో ప్రపంచంలోనే రెండో అతిపెద్ద శక్తిగా చైనా వేగంగా ఎదుగుతోంది. అయితే ఈ ఎదుగుదలకు చైనా అనుసరిస్తున్న విధానాలు మాత్రం అంతర్జాతీయంగా ఆందోళన కలిగిస్తున్నాయి. ముఖ్యంగా తన పొరుగు దేశాలను, ప్రత్యేకించి ఆసియాలో తనకు పోటీగా ఉన్న భారత్‌ను అణగదొక్కేందుకు చైనా రకరకాల కుటిల ప్రణాళికలు రచిస్తోందని విశ్లేషకులు అభిప్రాయపడుతున్నారు. ఈ ప్రయత్నాల్లో భాగంగా బ్రహ్మపుత్ర నదిపై చైనా నిర్మిస్తున్న భారీ ఆనకట్ట భారత్‌కు పెను ప్రమాదంగా మారింది.

బ్రహ్మపుత్ర నదిపై భారీ డ్యాం: భారత్‌కు సవాలు

చైనా తాజాగా టిబెట్‌ ప్రాంతంలో బ్రహ్మపుత్ర నదిపై ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద హైడ్రోఎలక్ట్రిక్ డ్యాం నిర్మాణాన్ని చేపట్టింది. ఐదు దశల్లో నిర్మితమవుతున్న ఈ డ్యాం ద్వారా ప్రపంచంలోనే అత్యధిక జలవిద్యుత్‌ను ఉత్పత్తి చేయాలని చైనా లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. అయితే, ఇది కేవలం విద్యుత్ ఉత్పత్తికి మాత్రమే పరిమితం కాదని, భౌగోళికంగా, రాజకీయంగా, భద్రతా పరంగా భారత్‌కు తీవ్రమైన సవాలుగా మారుతుందని నిపుణులు హెచ్చరిస్తున్నారు.

-భారత్‌కు భౌగోళిక ప్రమాదాలు

బ్రహ్మపుత్ర నది ఎగువ భాగంపై చైనాకు ఆధిపత్యం ఉంది. నది క్యాచ్‌మెంట్‌ ఏరియాలో చైనాకు 34 శాతం, భారత్‌కు 39 శాతం వాటా ఉన్నప్పటికీ, ఎగువ దేశంగా ఉన్న చైనా లోయర్‌ రైపేరియన్‌గా ఉన్న భారత్‌పై పూర్తి నియంత్రణ సాధించగలదు. ఈ డ్యాం వల్ల అరుణాచల్ ప్రదేశ్, అస్సాం వంటి రాష్ట్రాలు వర్షాకాలంలో భారీ వరదల బారిన పడే అవకాశం ఉంది. మరోవైపు, వేసవిలో నీటి కొరత, పంట నష్టం, తాగునీటి సమస్యలు తలెత్తే ప్రమాదం ఉంది. అంతేకాక, హిమాలయాల్లో ఇలాంటి భారీ నిర్మాణాలు భూకంపాలకు దారితీస్తాయని శాస్త్రవేత్తలు హెచ్చరిస్తున్నారు. ఒకవేళ డ్యాం ధ్వంసమైతే, తూర్పు భారతదేశానికి తీరని నష్టం తప్పదని భౌగోళిక నిపుణులు ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తున్నారు.

-అంతర్జాతీయ ఒప్పందం లేకపోవడం ప్రధాన సమస్య

చైనా, భారత్ మధ్య ఇప్పటివరకు నీటి పంపిణీపై ఎలాంటి అధికారిక ఒప్పందం లేదు. ఐక్యరాజ్య సమితి 1997లో రూపొందించిన ఇంటర్నేషనల్ వాటర్ కోర్సెస్ కన్వెన్షన్పై చైనా సంతకం చేయకపోవడం ప్రధాన సమస్యగా మారింది. ఇది చైనాకు బ్రహ్మపుత్ర నదిపై నియంత్రణను పూర్తి స్వేచ్ఛతో వినియోగించుకునే అవకాశం కల్పిస్తోంది. దీనితో భారత్ ఏమీ చేయలేని స్థితిలో పడిపోయిందని విశ్లేషకులు పేర్కొంటున్నారు.

-చైనా అసలైన లక్ష్యం ఏమిటి?

జలవిద్యుత్ ఉత్పత్తికి తోడుగా బ్రహ్మపుత్ర నీటిని ఉత్తర చైనాలోకి మళ్లించేందుకు చైనా యోచిస్తోంది. ఇది తక్కువ వర్షపాతం కలిగిన ప్రాంతాల్లో నీటి అవసరాలు తీర్చడమే కాక, పారిశ్రామిక విస్తరణకు కూడా తోడ్పడుతుంది. అయితే, ఇది బహుశా భారత్‌ను నీటి కొరతతో అణగదొక్కే పక్కా వ్యూహంగా కూడా ఉండవచ్చునని నిపుణులు అనుమానిస్తున్నారు.

- పరిష్కారం ఏంటి?

ఇలాంటి పరిణామాల నేపథ్యంలో భారత్, చైనా మధ్య బ్రహ్మపుత్ర నీటి వనరులపై అధికారిక ఒప్పందం అవసరం. అందులో నీటి విడుదల నియమాలు, ప్రమాద నివారణ చర్యలు, నష్ట బాధ్యత అంశాలను స్పష్టంగా పేర్కొనాలి. సరైన చర్చలు లేకపోతే, ఇప్పటికే ఉన్న సరిహద్దు వివాదాల మధ్య ఈ జలసమస్య మరింత ఉద్రిక్తతకు దారితీయవచ్చు. ఈ పరిస్థితుల్లో భారత్‌కు జలయుద్ధం తప్పదు అనే భయాలు వ్యక్తమవుతున్నాయి.

చైనా చేపట్టిన ఈ డ్యాం నిర్మాణం కేవలం ఓ ఇంజినీరింగ్ ప్రాజెక్ట్‌గా చూడదగినది కాదు. ఇది భారత భద్రత, ఆర్థిక వ్యవస్థ, ప్రజల జీవన విధానంపై ప్రభావం చూపగల రాజకీయ ఆయుధం. భారత్ తక్షణమే డిప్లొమాటిక్ స్థాయిలో చర్చలు ప్రారంభించి, చైనాతో సరైన ఒప్పందాలు చేసుకోవాలి. లేకపోతే, భవిష్యత్‌లో మనకు నీటిపై యుద్ధం తప్పదన్న దుస్థితి ఎదురవచ్చు.