అమెరికా వాణిజ్య వైఖరి: చరిత్ర పునరావృతమవుతోందా?

అమెరికా తన ఆర్థిక ప్రయోజనాలను కాపాడుకోవడానికి.. ప్రపంచంలో తన ఆధిపత్యాన్ని నిలబెట్టుకోవడానికి వాణిజ్య యుద్ధాలకు దిగడం కొత్తేమీ కాదు. గతంలో జపాన్‌పై, ఇప్పుడు చైనాపై తీసుకున్న కఠిన చర్యలే దీనికి నిదర్శనం. అయితే ఈ ప్రక్రియలో సంబంధం లేని దేశాలను కూడా లక్ష్యంగా చేసుకోవడం అమెరికా వాణిజ్య విధానంలో ఒక భాగం. ఇప్పుడు చైనాపై జరుగుతున్న వాణిజ్య యుద్ధం భారత్‌ను కూడా ఒత్తిడిలోకి నెట్టడం ఆందోళన కలిగిస్తోంది. ఇది 1980లలో జరిగిన సంఘటనలను గుర్తుకు తెస్తోంది.

- సూపర్ 301: భారత్‌కు గతంలో ఎదురైన సవాళ్లు

1980ల చివరలో అమెరికాకు అతిపెద్ద ఆర్థిక ప్రత్యర్థి జపాన్. జపాన్ సాధించిన భారీ వాణిజ్య మిగులు అమెరికాకు కంటిమీద కునుకు లేకుండా చేసింది. దీనికి ప్రతిస్పందనగా అమెరికా 1988లో “సూపర్ 301” చట్టాన్ని తీసుకొచ్చింది. ఈ చట్టం ప్రకారం అన్యాయమైన వాణిజ్య పద్ధతులు అనుసరిస్తున్న దేశాలపై అమెరికా కఠిన ఆంక్షలు విధించవచ్చు. 1989లో అమెరికా ఈ జాబితాలో జపాన్‌తో పాటు భారత్‌ను కూడా చేర్చింది. ఆ సమయంలో భారత్ వాణిజ్య మిగులు కేవలం $690 మిలియన్లు మాత్రమే ఉన్నప్పటికీ, అమెరికా తన ఒత్తిడి వ్యూహంలో భాగంగా భారత్‌పై కూడా ఒత్తిడి పెంచింది. ముఖ్యంగా బీమా రంగం, హోమ్ వీడియో, సినీ రంగం వంటి వాటిలో అమెరికా కంపెనీలకు ప్రవేశం కల్పించాలని, భారతీయ కంపెనీల్లో 50% వాటాలు కొనుగోలు చేయడానికి అనుమతించాలని డిమాండ్ చేసింది. అయితే అప్పటి రాజీవ్ గాంధీ, వి.పి.సింగ్ ప్రభుత్వాలు ఈ డిమాండ్లను దృఢంగా ప్రతిఘటించాయి. దీని ఫలితంగా భారత్‌కు అధునాతన సాంకేతిక పరిజ్ఞానం అందడంలో కొన్ని అడ్డంకులు ఏర్పడ్డాయి. 1990లో జపాన్, బ్రెజిల్ ఈ జాబితా నుంచి బయటపడగా, భారత్ మాత్రం కొంతకాలం కొనసాగింది. చివరికి పీవీ నరసింహారావు ప్రభుత్వం చేపట్టిన ఆర్థిక సంస్కరణల కారణంగా భారత మార్కెట్లు తెరుచుకున్నాయి. దీంతో అమెరికా ఒత్తిడి క్రమంగా తగ్గిపోయింది.

ఇప్పుడు చైనా, మళ్లీ భారత్ లక్ష్యమా?

2018లో ట్రంప్ ప్రభుత్వం చైనాపై వాణిజ్య యుద్ధాన్ని ప్రారంభించింది. చైనా తయారీ రంగాన్ని భారీగా ప్రోత్సహించడం ద్వారా అమెరికన్ పరిశ్రమలను దెబ్బతీస్తోందనేది ప్రధాన ఆరోపణ. అయితే, ఈ వాణిజ్య యుద్ధం నేడు భారత్‌పై కూడా ప్రభావం చూపుతోంది. గతంలో జపాన్‌ను ఎదుర్కొనే క్రమంలో భారత్‌ను లక్ష్యంగా చేసుకున్నట్లుగానే, ఇప్పుడు చైనాపై చర్యల పేరుతో భారత్‌పై ఒత్తిడి పెరుగుతోంది.

మాజీ జాతీయ భద్రతా సలహాదారు జాన్ బోల్టన్ వ్యాఖ్యలు ఈ పరిస్థితికి అద్దం పడుతున్నాయి. "చైనా విషయంలో అమెరికా ఉదారంగా వ్యవహరించడం, అదే సమయంలో భారత్‌పై కఠిన వైఖరి అవలంబించడం వ్యూహాత్మక తప్పిదం. రష్యా, చైనాల నుంచి భారత్‌ను దూరం చేయడానికి జరుగుతున్న ప్రయత్నాలను ఇది దెబ్బతీస్తుంది" అని ఆయన పేర్కొన్నారు.

అమెరికా తన ఆర్థిక ప్రయోజనాల కోసం అసంబద్ధమైన దేశాలను లక్ష్యంగా చేసుకోవడం కొత్తేమీ కాదు. కానీ ప్రస్తుత ప్రపంచ పరిస్థితులు భిన్నంగా ఉన్నాయి. గ్లోబల్ సరఫరా గొలుసులలో భారత్ ఒక కీలక భాగస్వామిగా ఎదుగుతోంది. ఈ నేపథ్యంలో, అమెరికా-భారత్ సంబంధాలు ఏ మలుపు తిరుగుతాయో చూడాలి. చైనాపై దృష్టి సారించిన అమెరికా, భారత్‌తో ఉన్న వ్యూహాత్మక భాగస్వామ్యాన్ని దెబ్బతీసుకుంటుందా లేక వాణిజ్య సమస్యలను సామరస్యంగా పరిష్కరించుకుంటుందా అనేది రాబోయే కాలమే నిర్ణయిస్తుంది.