పాక్-అప్ఘన్ యుద్ధం ఆగిపోనుందా? కారణం ఇదే?

పాకిస్థాన్, ఆఫ్ఘనిస్తాన్ మధ్య సరిహద్దు ప్రాంతంలో పెరుగుతున్న ఉద్రిక్తతలను తగ్గించడానికి ఇరాన్ రంగంలోకి దిగింది. ఇటీవల కాబూల్‌లో పాకిస్తాన్ వైమానిక దళం జరిపిన దాడుల నేపథ్యంలో ఈ రెండు పొరుగు ముస్లిం దేశాల మధ్య నెలకొన్న ఘర్షణలు ప్రాంతీయ శాంతికి ముప్పుగా మారతాయని భావించి, ఇరాన్ మధ్యవర్తిత్వం చేసేందుకు సుముఖత వ్యక్తం చేసింది.

* ఉద్రిక్తతలకు కారణాలు

ఇటీవల కాబూల్‌ పరిసరాల్లో పాకిస్థాన్ వైమానిక దళం జరిపిన దాడుల కారణంగా ఇరు దేశాల మధ్య సంబంధాలు మరింత క్షీణించాయి. ఈ దాడులను ఆఫ్ఘనిస్తాన్ తీవ్రంగా ఖండించింది. రెండు దేశాల మధ్య ఉన్న దురంద్ లైన్ వద్ద సైనిక దళాల కదలికలు పెరిగాయి. సరిహద్దు దాటి ఉగ్రవాద కార్యకలాపాలు జరుగుతున్నాయని ఇరు దేశాలు పరస్పరం ఆరోపణలు చేసుకుంటున్నాయి. ఆఫ్ఘనిస్తాన్‌లో తహ్రీక్-ఎ-తాలిబాన్ పాకిస్తాన్ (TTP) కార్యకలాపాలపై పాకిస్తాన్ ఆందోళన చెందుతోంది.

* శాంతి ప్రయత్నాలలో ఇరాన్ పాత్ర

ప్రాంతీయ స్థాయిలో స్థిరత్వం, భద్రతను కాపాడటం తమ ప్రధాన లక్ష్యమని ఇరాన్ విదేశాంగ శాఖ స్పష్టం చేసింది. ఇరాన్, పాకిస్తాన్ , ఆఫ్ఘనిస్తాన్ రెండూ చారిత్రక, సాంస్కృతిక సంబంధాలు ఉన్న సోదర దేశాలుగా పరిగణించి, తమ సమస్యలను చర్చల ద్వారా పరిష్కరించుకోవాలని సూచించింది.

* ఇతర ముస్లిం దేశాల జోక్యం

ఇరాన్‌తో పాటు, సౌదీ అరేబియా , ఖతర్‌ దేశాలు కూడా ఈ వివాదాన్ని పరిష్కరించడానికి శాంతి ప్రయత్నాలు ప్రారంభించాయి. సౌదీ అరేబియా - ఖతర్ ప్రభుత్వాలు ఇరు పక్షాలను శాంతి చర్చలకు ఆహ్వానించినట్లు సమాచారం. తాత్కాలికంగా కాల్పులను నిలిపివేయాలని ఈ దేశాలు చేసిన అభ్యర్థన మేరకు, ప్రస్తుతం ఇరు దేశాలు తాత్కాలిక కాల్పుల విరమణకు అంగీకరించాయని ఆఫ్ఘన్ విదేశాంగ మంత్రి తెలిపారు.

ప్రస్తుతానికి తాత్కాలిక కాల్పుల విరమణ అమలులో ఉన్నప్పటికీ, సరిహద్దు సమస్యలు, ఉగ్రవాద కార్యకలాపాలపై పరస్పర ఆరోపణలు, అనుమానాలు ఇంకా కొనసాగుతూనే ఉన్నాయి. ఇరాన్, సౌదీ అరేబియా, ఖతర్ వంటి శక్తిమంతమైన ముస్లిం దేశాల మధ్యవర్తిత్వం వల్ల శాంతి చర్చలు ఎంతవరకు సఫలమవుతాయో అన్నది ఇప్పుడు అంతర్జాతీయ పరిశీలకులకు ఆసక్తికరంగా మారింది.

పాక్–అఫ్గాన్ మధ్య యుద్ధం ఎలా మొదలైందంటే?

పాకిస్థాన్–అఫ్గానిస్థాన్ మధ్య ఘర్షణలు కొత్తవి కావు. ఈ రెండు దేశాల మధ్య ఉద్రిక్తతలకు చరిత్రాత్మక, రాజకీయ, భౌగోళిక కారణాలు ఉన్నాయి. తాజా యుద్ధానికి దారితీసిన పరిణామాలు కూడా ఈ నేపథ్యానికే అనుసంధానమై ఉన్నాయి. 1893లో బ్రిటిష్ పాలకులు వేసిన “దురంద్ లైన్” అనే సరిహద్దు రేఖ ఇప్పటికీ ప్రధాన వివాదానికి కారణం. ఈ రేఖ పాకిస్థాన్ (మునుపటి బ్రిటిష్ ఇండియా), అఫ్గానిస్థాన్ మధ్య సరిహద్దుగా నిర్ణయించబడింది. కానీ అఫ్గానిస్థాన్ ఈ రేఖను ఎప్పుడూ అధికారికంగా అంగీకరించలేదు. ఫలితంగా పశ్తూన్ తెగలు రెండు దేశాల మధ్య విభజించబడి సరిహద్దు ప్రాంతాల్లో ఉద్రిక్తతలు కొనసాగుతూనే ఉన్నాయి.

1990లలో అఫ్గానిస్థాన్‌లో తాలిబాన్ ఉద్భవం పాకిస్థాన్ సహకారంతోనే జరిగింది. కానీ 2021లో అమెరికా సైన్యం వెళ్లిపోయిన తర్వాత తాలిబాన్ మళ్లీ అధికారంలోకి రావడంతో, పాకిస్థాన్ ఆశించిన విధంగా పరిణామాలు జరగలేదు. తాలిబాన్ ప్రభుత్వం పాకిస్థాన్ అనుకూల విధానాలు తీసుకోకపోవడంతో ఇరు దేశాల మధ్య అనుమానాలు పెరిగాయి. పాకిస్థాన్ ప్రభుత్వం “తెహ్రీక్-ఇ-తాలిబాన్ పాకిస్థాన్” (TTP) అనే ఉగ్రవాద సంస్థను ఎదుర్కొంటోంది. ఈ సంస్థ అఫ్గానిస్థాన్ భూభాగం నుంచే దాడులు చేస్తోందని ఇస్లామాబాద్ ఆరోపిస్తోంది. తాలిబాన్ ప్రభుత్వం మాత్రం TTP తమ నియంత్రణలో లేరని చెబుతోంది. ఈ ఆరోపణల వల్ల ఇరు దేశాల మధ్య ఘర్షణలు మరింత తీవ్రమయ్యాయి. 2025 అక్టోబర్ ప్రారంభంలో పాకిస్థాన్ వైమానిక దళం అఫ్గాన్ ప్రాంతాల్లో టిటిపి దాచుబండ్లపై దాడులు జరిపింది. దీనికి ప్రతిగా అఫ్గాన్ సరిహద్దు దళాలు పాక్ బలగాలపై కాల్పులు జరపడంతో పరిస్థితులు క్షణాల్లో యుద్ధ వాతావరణాన్ని సృష్టించాయి.